Libya’nın liman kenti Derna’yı vuran yıkıcı selde 5 binden fazla kişinin hayatını kaybettiği belirlendi. Binlercesinin kayıp olduğu biliniyor.
Tsunamiyi andıran dev bir sel, kentin sahil mahallelerini yok etti ve yüzlerce insanı denize sürükledi.
Kentteki durumu “felaketin ötesinde” olarak nitelendiren Libyalı bir gazeteciye göre, selde çok sayıda aile tüm fertleriyle birlikte kayboldu.
BBC Verify ve BBC Görsel Gazetecilik grubu, uzmanlara selin Derne’de nasıl bu kadar büyük hasara yol açtığını sorarak analiz yaptı.
yağış rekoru
Pazar günü Libya’yı vuran rekor yağış buraya Storm Daniel tarafından getirildi.
İngilizce Mediterranean ve Hurricane kelimelerinden türetilen Medicane adı verilen bu fırtına sistemi, Libya’nın kuzeydoğu kıyılarına 24 saatte 400 mm’den fazla yağmur getirdi.
Bu ölçüm, normal şartlarda eylül ayı ortalamasının 1,5 mm olduğu bu bölge için harika bir duruma tekabül ediyor.
Libya Ulusal Meteoroloji Merkezi bunun ‘yeni yağış rekoru’ olduğunu duyurdu.
Uydu verileri bölgedeki yağışların bir kısmının boyutunu gösteriyor; Ancak birçok yerde kaydedilen yağış miktarı daha yüksekti.
Bu fırtınayı kesin olarak küresel ısınmaya bağlamak için henüz çok erken. Ancak iklim değişikliğinin Akdeniz kasırgalarının sıklığını arttırdığı düşünülüyor.
İngiltere’deki Reading Üniversitesi’nden iklimle ilgili riskler üzerinde çalışan Profesör Liz Stephens, bilim adamlarının iklim değişikliğinin bu tür fırtınalarda kaydedilen yağışları artırdığından emin olduklarını söylüyor.
İki baraj aşırı yağışa dayanamadı
Derna Vadisi Nehri, Libya’nın iç bölgelerindeki dağlardan uzanarak Derna şehrinin içinden geçerek Akdeniz’e akıyor.
Bölgede yılın büyük bölümünde kuru kalan bu nehir, olağanüstü yağışlarla taşarak şehrin içine aktı ve üzerindeki iki baraj ve köprüyü tahrip etti.
Yerel yetkililer tarafından evlerinde kalmaları talimatı verilen kent sakinleri, mahalleleri su basmadan önce büyük bir patlama duyduklarını söylüyor.
Profesör Stephens, başlangıçta suyu tutan barajlar çökünce biriken suyun dev bir sele dönüştüğünü söylüyor.
“Sel sularına karışan molozlar yıkıcı gücü arttırmış olabilir” diyor.
Üst baraj 1,5 milyon metreküp su depolama kapasitesine sahipken, alt baraj 22,5 milyon metreküp su tutabiliyordu.
Her metreküp su yaklaşık bir ton (1000 kg) ağırlığında olduğundan 1,5 milyon metreküp suyun yükü 1,5 milyon ton olacaktır.
Bu ölçeği yokuş aşağı hareketle birleştirdiğinizde muazzam bir güç ortaya çıkacaktır.
Selin şiddetine tanık olan vatandaşlar, suyun bazı yerlerde 3 metreye yaklaştığını söyledi.
Hızla akan 20 cm yüksekliğindeki sel suyu, bir yetişkinin ayaklarını yerden kesmeye yetiyor.
60 cm sel suyunun bir arabayı yüzdürmeye yeteceği hesaplanıyor. Bu nedenle selde tüm binaların yıkılması sürpriz değil.
Uzmanlar, barajların çökmesinin aşırı yağışlardan mı yoksa barajların yapısından mı kaynaklandığını söylemek için henüz erken olduğunu söylüyor.
İlk gözlemler, çöken barajların beton kadar dayanıklı olmayan sıkıştırılmış toprak veya kayalardan inşa edildiğini gösteriyor.
İngiltere’deki Exeter Üniversitesi’nden hidrolik mühendisliği uzmanı Profesör Dragan Savic, “Bu tür barajlar kapasitelerini aşan suya karşı hassastır. Beton barajlar taşma noktasında bile ayakta durabilirken, kaya dolgulu barajlar genellikle bu yüke dayanamaz” diyor. “
Yapı mühendisi Andrew Barr’ın değerlendirmesine göre ilk önce üst baraj çöktü.
Andrew Barr, ilk barajdan akan suyun yol üzerindeki kayaları topladığını ve muhtemelen bu kuvvetle ikinci barajı da yok ettiğini, bunun da dağlarla deniz arasında sıkışan kentin ani ve yıkıcı bir su baskını ile karşı karşıya kalmasına neden olduğunu söylüyor.
Chris Clayton, Mike Hills, Paul Sargeant, Tural Ahmedzade, Kady Wardell, Gerry Fletcher, Filipa Silverio ve Erwan Rivault. Ek raporlama: Mark Poynting, Peter Mwai, Jake Horton ve Esme Stallard tarafından hazırlanmıştır.
